Friday, February 14, 2020

Increase Breast Milk In One Day | पान्हा फुटणे | अंगावर दूध येण्यासाठी उपाय | आईचे दूध कमी होण्याची कारणे | आईला दूध येण्यासाठी उपाय

पान्हा फुटणे Increase Breast Milk In One Day | पान्हा फुटणे  | अंगावर दूध येण्यासाठी उपाय  | आईचे दूध कमी होण्याची कारणे  | आईला दूध येण्यासाठी उपाय


मुल जन्माला आल्यानंतर तातडीने त्याला आईच्या दुधाची आवश्यकता असते. मात्र मानसिक तणाव, व्यसनाधिनता, शारिरीक व्याधी अशा कारणांमुळे अनेक महिलांमध्ये दुधाचा अभाव आढळतो. यामध्ये नोकरदार महिलांचे प्रमाण अधिक आहे. कामाचा ताण, पोषक आहाराचा अभाव, धुम्रपान, मद्यपानाच्या सवयी यामुळे महिला शारिरीक आणि मानसिकदृष्टय़ा दुर्बल बनत आहेत. याबरोबरच सध्या महिलांमध्ये तंग कपडे घालण्याचे प्रमाण वाढले आहे. घट्ट कपडय़ांमुळे दूधाला अटकाव होतो. ‘घट्ट अंतर्वस्त्रांमुळे महिलांच्या स्तनाग्रांची वाढ पुरेशा प्रमाणात होत नाही आणि ती आत जातात. अंगावर दूध येण्यासाठी दूध देताना आत गेलेली स्तनाग्रे वैद्यकीय पद्धतीने बाहेर काढली जातात,’ असे एका  रूग्णालयाच्या प्रसुति आणि स्त्री रोग तज्ज्ञ विभागाचे प्रमुख डॉ. वारनंदन यांनी सांगितले. आईच्या दुधातून कॅल्शिअम आणि पोषक द्रव्ये मिळतात. परंतु, आईच्या दुधाची वानवा नवजात शिशुंच्या प्रतिकारकारक शक्तीवर परिणाम करणारी ठरते.
मूल जन्माला आल्यानंतर स्त्रियांच्या शरीरातील हार्मोन्समध्ये बदल होतो आणि बाळ बाहेर आल्यानंतर स्त्रीची नाळ काढण्यापूर्वीच त्याला आईजवळ द्यावे. त्यामुळे आईला दुध (पान्हा फुटणे) येते आणि स्त्रीचे गर्भाशय आंकुचन पावते. परिणाम: स्त्रीच्या शरीरातून जाणारा रक्तस्त्रावही कमी होतो. मात्र अनेक 

रूग्णालयांमध्ये जन्मानंतर मुलाला आईपासून दूर ठेवले जाते, हे चुकीचे आहे. जन्मानंतर पहिले सहा महिने बाळाला आईचे दूध द्यावे आणि त्यानंतर बाळाचा आहार वाढवावा, असेही डॉ.वारनंदन यांनी स्पष्ट केले. प्रसुतिनंतर महिलांनी तंग अंर्तवस्त्र घालू नये( खरे तरअंर्तवस्त्र घालूच नये). अंर्तवस्त्रांबरोबर सध्या पॅडेड अंर्तवस्त्र घालण्याचे प्रमाण वाढल्यामुळे प्रसुतिनंतर स्तनांची वाढ होण्यास अडथळा निर्माण होतो, असे एका रूग्णालयाच्या स्त्री रोग तज्ज्ञ डॉ. निलि मंत्रीमा यांनी सांगितले. व्यसनाधिनतेचा परिणाम स्तनदा मातांच्या दुधावर होतो. गेल्या काही वर्षांमध्ये सिझेरियन करणाऱ्या रिक्तस्त्राव झाल्यामुळे अ‍ॅनिमिया, रक्त आणि हिमोग्लोबिनची कमतरता, अशा समस्या निर्माण होतात, स्त्री रोग तज्ज्ञ  डॉ. दुग्दि अग्रवाल यांनी सांगितले.

अंगावर दूध येण्यासाठी उपाय


स्तनपान हे बाळांसाठी सर्वश्रेष्ठ असतं. मात्र अनेकदा महिलांना स्तनपान देण्यासाठी पुरेशा प्रमाणात दूध येत नाही. बाळाला स्तनपान देताना पुरेशा प्रमाणात दूध येण्यासाठी काही पदार्थांंचा समावेश केला गेला पाहिजे. अशा महिलांना नेमके कोणते खाद्यपदार्थ खावेत याची माहिती दिलीये आहारतज्ज्ञ डॉ. स्निग्धा मारवाडी यांनी.

मातेचे स्तनपान हे नवजात बाळासाठी सर्वश्रेष्ठ मानलं जातं. यामुळे बाळाला आवश्यक असणारे व्हिटॅमिन आणि पोषक घटक मिळतात यामुळे बाळ आजारांपासून दूर राहण्यास मदत होते. जन्मल्यानंतर पहिले सहा महिने बाळ आईच्या दूधावर अवलंबून असतं. स्तनपानाने केवळ  बाळालाच नही तर आईलाही खूप फायदा होतो.

आईला दूध येण्यासाठी उपाय / स्तनो मे दूध बढ़ाने के आसान उपाय

आजकाल जीवनशैली बदलल्यामुळे प्रत्येक महिला बाळाला स्तनपान देऊ शकत नाही. नोकरदार महिला त्यांच्या बाळाला ४ महिन्यांपर्यंत स्तनपान देतात. तर काही महिलांना दूध येण्यासाठी स्तनपान देण्यासाठी पुरेसं दूध येत नाही. ज्या महिलांना पॉलिसिस्टीक ओव्हरी सिंड्रोम ही समस्या असते अशा महिलांना स्तनपान देण्यासाठी पुरेसं दूध येऊ शकतं नाही. त्यामुळे पुरेशा प्रमाणात स्तनपान न मिळाल्याने बाळाला अॅनिमिया होण्याची शक्यता असते, तसंच योग्य प्रमाणात प्रोटीन मिळत नाही.

दुध वाढवण्याचे उपाय |  बाळाचे दुध सोडण्याचे उपाय   

महिलांनी स्तनपानासाठी दूध यावं म्हणून आहारात काही पदार्थांचा समावेश केला पाहिजे. महिलांनी त्यांच्या आहारात अशा पदार्थांचा समावेश करावा ज्यामुळे डोपामाईनचं प्रमाण कमी आणि प्रोलॅक्टीन लेवल जास्त राहण्यास मदत होईल.

जाणून घेऊया स्तनपान देण्यास पुरेसं दूध येण्यासाठी महिलांनी कोणत्या पदार्थांचा आहारात समावेश करावा.

दूध जास्त येण्यासाठी उपाय

महिलांनी संपूर्ण धान्य जसं की, गहू, ब्राऊन राईस, बाजरी, नाचणी यांचा आहारात समावेश करावा. यामुळे उर्जा मिळण्यासही मदत होते.

पालेभाज्या जसं की, पालक, मेथी, ब्रोकोली, चवळी तसंच शेवगाच्या शेंगा यांच्या भाज्या खाल्ल्या पाहिजेत.
ज्या महिला स्तनपान देतात त्यांनी बदाम खावेत शिवाय बदाम घालून दूध प्यावं. यामुळे स्तनपानासाठी दूधही मुबलक प्रमाणात येतं शिवाय त्याची चवंही गोडसर होते

आलं, लसूण, जिरं, हळद यांचा खाद्यपदार्थ बनवताना समावेश करावा.
राजगिरा, हालिम, शतावरी यांचंही दरदिवशी सेवन करावं. यामुळे बाळाला पुरेशा प्रमाणात दूध मिळण्यास मदत होईल. शिवाय याद्वारे कॅल्शियम आणि आयर्न मिळण्यासही मदत होते.

याशिवाय स्तनपान देणाऱ्या महिलांनी भरपूर पाणी प्यावं. शिवाय फळंही भरपूर खावीत. यामध्ये पपई, डाळिंब, सफरचंद, अननस, कलिंगड, मेलन ही फळं खावीत.

स्तनपान देणाऱ्या महिलांनी अजून एक मुख्य गोष्ट पाळावी ती म्हणजे योग्य जीवनशैली जगावी. या महिलांनी दररोज योगा करावा. व्यायाम केल्याने ब्रेस्टमधील टिश्यू चांगले कार्यरत राहतात.
काही खाद्यपदार्थांच्या रेसिपी


हालिमची खीर बाळ झोपण्यासाठी उपाय


¼ कप दूधात हालिम भिजत घाला. दुसऱ्या भांड्यात बदाम आणि खजूर खजूर भिजत घाला. चार तासांनंतर बदाम आणि खजूर कापून घ्यावेत. त्यानंतर दूधात घातलेले हालिम, बदाम, खजुरासोबत शिजवावं. त्यामध्ये वेलची पावडर, गूळ घालावं. ५ मिनिटं मध्यम आचेवर ठेऊन गॅस बंद करावा.

ओव्याचा हलवा बाळ रात्री का रडते 



दीड कप तूप पॅनमध्ये गरम करावं. त्यामध्ये १ कप पीठ घालून तांबूस होईपर्यंत परता. त्यामध्ये दीड चमचा ओवा आणि थोडं आलं घालावं. यामध्ये दीड कप गूळ घालून त्यामध्ये थोडं पाणी घालावं. हे घट्ट होईपर्यंत शिजवा आणि सर्व्ह करा.


आईचे दूध कमी होण्याची कारणे

1 ते 8 ऑगस्ट हा आठवडा जागतिक स्तनपान सप्ताह म्हणून साजरा केला जातो. यानिमित्ताने बाळाच्या आणि आईच्या आरोग्याच्या दृष्टीने स्तनपानाचे फायदे सांगितले जातात. आपल्या भारतीय संस्कृतीत तर तान्हुल्या बाळासाठी आईचे दूध म्हणजे साक्षात अमृतासमान मानले आहे. आईच्या दुधाला पर्याय नाही. अगदी पर्यायच काढावयाचा झाल्यास आईसमान असणाऱ्या दाईचे दूध हे उत्तम आणि हेही दूध उपलब्ध नसेल तर बकरीचे किंवा देशी गायीचे दूध तेही संस्कारीत करून!

योग्य पद्धतीने स्तनपान केल्यामुळे बाळ आणि आई दोघांनाही फायदे होतात. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे बालमृत्यूचे प्रमाण खूपच कमी झाले आहे. बाळाचा बौद्धिक विकास चांगल्या पद्धतीने घडून येतो. वारंवार होणाऱ्या सर्दी, फ्लू, कानातील इन्फेक्‍शन, फुप्फुसातील इन्फेक्‍शन, दमा, त्वचाविकार, दातांच्या समस्या बालवयात येऊ शकणारे मधुमेह, रक्ताचा कॅन्सर यासारखे आजार किंवा नंतरच्या आयुष्यात येऊ शकणारी स्थुलता, कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण वाढणे, आतड्यांचा जंतुसंसगर्ग कोलायटीस यासारख्या सर्व आजारांची शक्‍यता स्तनपानामुळे बऱ्याच अंशी कमी होते. स्तनपानाचे फायदे बाळाबरोबरच आईलादेखील होतात.


गरोदरपणात वजनाबरोबरच गर्भाशयाचा आकार वाढलेला असतो. डिलिव्हरीनंतर देखील पोट मोठं दिसत असते. रक्तस्राव सुरूच असतो. स्तनपानामुळे डिलिव्हरीनंतरचा रक्तस्राव लवकर आटोक्‍यात येतो. प्रेग्नंसीच्या आधी जेवढा गर्भाशयाचा आकार होता तेवढा परत डिलिव्हरीनंतर स्तनपानामुळे होतो. तसेच प्रेग्नंसीच्या पूर्वी जेवढे आईचे वजन होते तेवढे परत स्तनपानामुळे होण्यास मदत होते. तसेच स्तनाची गर्भाशयाचा किंवा स्त्री-बीज ग्रंथींचा कॅन्सरची शक्‍यता स्तनपानामुळे कमी होते. स्तनपानाच्या कालावधीमध्ये गर्भधारणेची शक्‍यतादेखील नगण्यच असते.

आईला येणारे दूध हे चांगल्या प्रतीचे असेल तरच स्तनपानाचे फायदे बाळास मिळतात. दुधाची परीक्षा कशी करावी? निर्दोष दुधाची लक्षण कोणती हे जाणून घेऊ.

दूध कमी प्रमाणात येणे 

डिलिव्हरीनंतर आईस दूध येणे ही स्वाभाविक क्रिया आहे; परंतु कधी कधी काही स्त्रियांमध्ये डिलिव्हरीनंतर दूध येत नाही. किंवा आले तरी ते कमी असते. काही स्त्रियांमध्ये सुरुवातीला दूध व्यवस्थित येते; परंतु नंतर नंतर ते कमी होऊन बंद होते.
या संदर्भात एक गोष्ट लक्षात घेतली पाहिजे. ती म्हणजे दूध प्रत्येकवेळी सारख्याच प्रमाणात येत नाही. कधी कमी येते तर कधी जास्त येते. विशेषतः पहाटे किंवा सकाळच्यावेळी पहिल्यांदा दुधाचे प्रमाण जास्त असते. नंतर कमी होत होत रात्री सगळ्यात कमी असते. याचप्रमाणे आईचे खाणे-पिणे, तसेच आईची मनःस्थिती यामुळे देखील दुधाचे प्रमाण कमी-जास्त होऊ शकते आणि अशाप्रकारे दूध कमीजास्त होणे हे स्वाभाविक मानले जाते.
दूध कमी होण्याची कारणे
स्त्री गरोदर असताना किंवा डिलिव्हरीनंतर तिच्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष होणे किंवा कुपोषण होणे किंवा पुरेसा आहार नसणे.
डिलिव्हरीच्या वेळी किंवा डिलिव्हरीनंतर अति प्रमाणात रक्तस्त्राव झाल्याने हिमोग्लोबीन कमी होते. त्यामुळे दूध कमी होते.
एकूण मिळूनच प्रकृती खालावल्यामुळे.
डिलिव्हरीनंतर बाळास दूध पाजण्यास उशीर करणे म्हणजे डिलिव्हरीनंतर 2 ते 5 दिवसांनंतर दूध पाजण्यास सुरुवात करणे.

आपणास दूध कमी येत आहे किंवा बाळास दूध पुरेसे मिळत नाही, असे आईला वारंवार वाटणे.
मानसिक ताण-तणाव, प्रतिकूल मनःस्थिती आईने चिडणे, दुःखी राहणे, शोक, चिंता, काळजी करत बसणे किंवा आईला तिच्या बाळाविषयी प्रेम, माया नसणे.

आईने अतिप्रमाणात श्रम करणे किंवा श्रमाची कामे करणे, अतिप्रमाणात व्यायाम करणे किंवा काही आजारांच्या परिणामी आईची तब्येत खालावणे.

दूध कमी झाल्याची लक्षणे - दूध कमी झाल्यामुळे आईचे स्तन सुकतात. बाळास फारच थोडे दूध मिळते किंवा मिळतही नाही. त्यामुळे बाळ चिडचिड करते. सारखेच रडते. बाळ बारीक होते. बाळाचे वजन वाढत तर नाहीच, पण आहे त्यापेक्षाही वजन कमी होते. बाळ निस्तेज दिसू लागते. बाळास झोप लागत नाही. बाळास कुपोषणजन्य आजार होण्याची शक्‍यता निर्माण होते.


बाळाचे दूध कसे बंद करावे | दूध सुखाने की मेडिसिन / माँ के स्तनों का दूध कैसे सुखाएं घरेलू उपाय | भाभी के बड़े बड़े दूध 

1. स्तन के दूध को सुखाने के कारण – Causes of drying breast milk in Hindi
2. स्तनों के दूध को रोकने के संभावित जोखिम – Risks of stopping breast milk in Hindi
3. स्तनों के दूध को सुखाने के लिए डॉक्टर की मदद कब लें – When to call doctor for dry up breast milk in Hindi
4. स्तनों का दूध सुखाने के दौरान क्या करें, क्या न करें – What to do and what not to do while drying breast milk in Hindi

5. स्तनों का दूध सुखाने के घरेलू नुस्खे – How to dry up breast milk naturally in Hindi


स्तन का दूध सुखाने के बहुत ज्यादा घरेलू नुस्खे तो नहीं हैं। फिर भी हम आपको कुछ ऐसे असरदार नुस्खे बता रहे हैं, जिन्हें आजमाकर आप दूध के उत्पादन को रोक सकते हैं। स्तनों के दूध को सुखाने की प्रकिया में तेजी लाने के घरेलू नुस्खे  ।
बंद गोभी आपके स्तनों के दूध को सुखाने का बेहद अच्छा घरेलू उपाय है। बंद गोभी की पत्तियों में दूध को सुखाने वाले प्राकृतिक तत्व भी होते हैं। गोभी के पत्तों को एक कंटेनर में रखकर फ्रिज में ठंडा होने के लिए रख दें। इन पत्तों को अपने पूरे स्तन पर लगाएं और दो घंटे बाद बदल लें। लंबे समय तक उपयोग किए जाने पर गोभी के पत्ते दूध को सुखा सकते हैं। पत्तियां सूजन को कम करने में आपकी बहुत मदद करेंगी, जिससे दूध की आूपर्ति भी कम हो जाएगी। (और पढ़े – पत्ता गोभी के फायदे और नुकसान…)


स्तनों का दूध सुखाने के लिए सपोर्टिव ब्रा पहनें – Stano ka doodh sukhane ke liye supportive bra pehne in Hindi
स्तनों के दूध सुखाए गोभी के पत्ते – Breast ka doodh sukhae gobhi ke patte in Hindi

स्तनों के दूध सुखाने के लिए सपोर्टिव ब्रा पहनें। यह आपको रात में अधिक आरामदायक महसूस कराएगी। निप्पलों की उत्तेजना से बचें, क्योंकि यह दूध के उत्पादन को गति देता है। इसके आलावा एक्सपर्ट्स के अनुसार टाइट ब्रा स्तनों में सूजन का कारण बन सकती है, जिससे ब्रेस्ट इंफेक्शन होने का खतरा बढ़ जाता है।धीरे-धीरे स्तनपान छुड़ाने से सूखेगा मां का दूध – Dheere breastfeeding chudane se sookhega maa ka doodh in Hindi

बच्चे का स्तनपान छुड़ाना आसान काम नहीं है, लेकिन इसे धीरे-धीरे छुड़ाएं। इसके लिए बेहतर है, कि आप स्तनपान को किसी आहार से रिप्लेस कर दें। यह स्तनपान छुड़ाने का सबसे सुरक्षित और दर्द रहित तरीका है। अगर आप बच्चे को स्तनपान नहीं कराएंगे, तो स्तनों में दूध का उत्पादन बंद हो जाएगा और दूध सूख जाएगा। (और पढ़े – बच्चे को माँ का दूध (स्तनपान) छुड़ाने के उपाय…)
मां का दूध सुखाने का घरेलू नुस्खा विटामिन बी-6 – Maa ka doodh sukhane ka gharelu nuskha vitamin B-6 in Hindi

विटामिन बी-1, बी-6 और विटामिन बी-12 की अच्छी खुराक स्तन के दूध को दबाने के लिए बहुत उपयुक्त मानी जाती है। इनमें से विटामिन बी-6 प्रोलेक्टीन को रोकने के लिए सक्षम है। बता दें कि, प्रोलेक्टीन मां के दूध के उत्पादन में महत्वपूर्ण भूमिका निभाता है। (और पढ़े – विटामिन बी12 के फायदे स्रोत और स्वास्थ्य लाभ…)

स्तनों का दूध सुखाने का तरीका है आइस पैक – Ice pack for dry breast milk in Hindi
आइस पैक की मदद से भी मां के दूध को सुखाया जा सकता है। ये घरेलू तरीका कारगार साबित होता है। बर्फ के टुकड़ों को एक साफ नैपकिन में लपेटें और स्तनों पर रखें। इस प्रक्रिया को नहाने के बाद करना असरदार होता है। आप चाहें तो इबुप्रोफेन और पेरासिटामोल का भी सेवन कर सकते हैं। इससे आपकी सुजन और तकलीफ को कम करने में मदद मिलेगी।  

मां का दूध सुखाने का तरीका जैसमीन की पत्तियां – Maa ka doodh sukhane ka tarika jaismine leaves in Hindi

जैसमीन की पत्तियां भी मां का दूध सुखाने में मददगार साबित हो सकती हैं। इसके लिए चमेली के पत्तों को ब्रा के कप में फिट करके रखें। लगातार ऐसा करने से, दूध का उत्पादन रूक जाएगा और स्तनों में भरा दूध सूख जाएगा।  

स्तनों का दूध सुखाने के लिए लें बर्थ कंट्रोल – Stano ka doodh sukhaye birth control in Hindi
गर्भनिरोधक गोलियां जिसमें हार्मोन एस्ट्रोजन होता है, लैक्टेशन को दबाने में मदद करती हैं। डिलीवरी के बाद एस्ट्रोजन युक्त गोली शुरू करने से पहले अपने डॉक्टर से सलाह जरूर लें। एफडीए द्वारा इस उपयोग के लिए बर्थ कंट्रोल को मंजूरी नहीं दी गई है, लेकिन इसे कुछ परीस्थितियों में निर्धारित किया जा सकता है। इसे ऑफ लेबल ड्रग के रूप में भी जाना जाता है।  

मां का दूध रोकने का प्राकृतिक उपचार ऋषि चाय – Natural remedy to stop breast milk Sage Tea in Hindi 


दूध सुखाने के लिए ऋषि चाय काफी प्रचलित है। इस हर्बल चाय में नेचुरल एस्ट्रोजन होता है। यह चाय दो रूपों में उपलब्ध है। किसी भी नजदीकी हर्बल स्टोर पर ऋषि चाय खरीदें और इसे दूध और शहद के साथ उबालकर पीएं। दूसरा, इसका ऋषि मिश्रण भी मिलता है, जिसमें अल्कोहल मिली रहती है। यह मिश्रण मां का दूध सुखाने के लिए काफी लोकप्रिय है।
 अगर बच्चा अब भी स्तनपान नहीं छोड़ रहा है और रूचि दिखा रहा है, तो बच्चे को स्तनों से दूर रखें। जब आप दूध सुखाने का प्रयास कर रही हैं, तो इस स्थिति में बच्चे को मां की गोद से दूर रखें। क्योंकि दूध की सुगंध बच्चे को आकर्षित कर सकती हैं।
दूध को सुखाने के लिए गर्म स्नान करने के दौरान थोड़ी मात्रा में दूध निकालें। जब भी आप स्तनों को भरा हुआ महसूस करें, तो यह प्रक्रिया करें। लगातार ऐसा करने से स्तनों का दूध सूखने लग जाएगा। अगर फिर भी दूध का आना न रूके, तो अगले दस दिनों तक आपको यह प्रक्रिया करनी पड़ सकती है।
दूध का बहाव अगर लगातार हो, तो मैक्सी पैड का उपयोग करें। इससे आपके कपड़े गीले नहीं होंगे। इन मैक्सी पैड को आधे हिस्से में काटकर अपनी ब्रा के भीतर सटाकर रख लें।
कई महिलाओं को रात में दूध का रिसाव ज्यादा होता है, इसके लिए स्तनों पर एक तौलिया लगा लें और ऊपर से टाइट शर्ट या टॉप पहन लें। तौलिया पूरा दूध सोख लेगी और कपड़े भी गंदे होने से बच जाएंगे।
डॉक्टरों की सलाह के अनुसार स्तनों के दूध को रोकने के लिए इन पर एक पट्टी बांधें। लेकिन ध्यान रखें, कि ये ज्यादा टाइट न हो, कि आपके स्तन दबें। लगभग 7 से 10 दिनों तक ऐसा करना है। दूध कम होने की स्थिति में इस प्रक्रिया को कुछ दिनों के लिए ही किया जाना चाहिए।
स्तनों का दूध सुखाने के लिए सलाह – Tips for Drying Breast Milk in Hindi




6. स्तनों का दूध सुखाने के लिए सलाह – Tips for Drying Breast Milk in Hindi

अगर बच्चा अब भी स्तनपान नहीं छोड़ रहा है और रूचि दिखा रहा है, तो बच्चे को स्तनों से दूर रखें। जब आप दूध सुखाने का प्रयास कर रही हैं, तो इस स्थिति में बच्चे को मां की गोद से दूर रखें। क्योंकि दूध की सुगंध बच्चे को आकर्षित कर सकती हैं।
दूध को सुखाने के लिए गर्म स्नान करने के दौरान थोड़ी मात्रा में दूध निकालें। जब भी आप स्तनों को भरा हुआ महसूस करें, तो यह प्रक्रिया करें। लगातार ऐसा करने से स्तनों का दूध सूखने लग जाएगा। अगर फिर भी दूध का आना न रूके, तो अगले दस दिनों तक आपको यह प्रक्रिया करनी पड़ सकती है।
दूध का बहाव अगर लगातार हो, तो मैक्सी पैड का उपयोग करें। इससे आपके कपड़े गीले नहीं होंगे। इन मैक्सी पैड को आधे हिस्से में काटकर अपनी ब्रा के भीतर सटाकर रख लें।
कई महिलाओं को रात में दूध का रिसाव ज्यादा होता है, इसके लिए स्तनों पर एक तौलिया लगा लें और ऊपर से टाइट शर्ट या टॉप पहन लें। तौलिया पूरा दूध सोख लेगी और कपड़े भी गंदे होने से बच जाएंगे।
डॉक्टरों की सलाह के अनुसार स्तनों के दूध को रोकने के लिए इन पर एक पट्टी बांधें। लेकिन ध्यान रखें, कि ये ज्यादा टाइट न हो, कि आपके स्तन दबें। लगभग 7 से 10 दिनों तक ऐसा करना है। दूध कम होने की स्थिति में इस प्रक्रिया को कुछ दिनों के लिए ही किया जाना चाहिए।

7. स्तनों का दूध को सूखने में कितना समय लगता है – How long does it take for the breast milk to dry in

स्तनों का दूध सूखने में कितना समय लगता है, यह आपके द्वारा आजमाए गए तरीकों और आप कितने समय से स्तनपान करा रहीं हैं, इस पर निर्भर करता है। स्तनपान की विधि और आपकी वर्तमान दूध की आपूर्ति के आधार पर कुछ दिन, कुछ सप्ताह या कई महीने तक का भी समय लग सकता है।

अधिकांश दूध निकल जाने के बाद भी आप कुछ महीनों तक दूध का उत्पादन कर सकते हैं। यदि आपके स्तनों का दूध बिना किसी वजह से फिर से आता है, तो अपने डॉक्टर से बात करें।
स्तनों के दूध को सुखाना एक व्यक्तिगत निर्णय है और कभी-कभी कई कारणों से जरूरी हो जाता है। यदि आप किसी चिकित्सीय स्थिति के कारण दूध को सुखा रहीं हैं, लेकिन अब भी बच्चे के लिए ब्रेस्टफीडिंग जरूरी है, तो इसके लिए ब्रैस्ट मिल्क बैंक हैं।

दूध सूखने की दवा | बड़े बड़े दूध वाली बड़े बड़े दूध दिखाओ




धीरे धीरे स्तन-पान छुडाएं, जब भी संभव हो: स्तनपान के एक या दो सत्र को दुसरे आहार से बदलना शुरू करें तथा क्रमशः ऐसे करते हुए पूर्णतया स्तनपान रोक दें। यह सबसे सुरक्षित तथा दर्दरहित उपाय है, क्योंकि ऐसा करने से शरीर धीरे धीरे दूध का उत्पादन बंद कर देगा।
अगर धीरे धीरे दूध छुड़ाने की जगह इसे अचानक छुड़ाया जाये तो स्तनों में बहुत दर्द होता है तथा सुजन आ जाती है, और माँ को स्तनशोथ (mastitis) होने का खतरा होता है। [१]
यदि आप पम्प द्वारा दूध निचोड़ती हैं ओर इसे बंद करना चाहती हैं तो इसके लिए ये खास अनुसूची है. [२]
दिन १: हर २-३ घंटों के अंतर में पांच मिनट तक पम्प करें
दिन २: हर ४-५ घंटों के अंतर में पांच मिनट तक पम्प करें
दिन ३-७:आराम मिलने तक पम्प करें
दर्द निवारक दवा लें जिनमें ibuprofen या acetaminophen हो: इससे आपकी सुजन और तकलीफ को कम करने में मदद मिलेगी।

निप्पलों के उत्तेजन से बचें,क्योंकि यह दूध उत्पादन को गति देता है: सपोर्टिव लेकिन कम टाइट ब्रा पहनें। पहनने के लिए ढीले कपड़े चुनें जिनमें दूध के धब्बे ना दिखें; दूध के रिसाव को अवशोषित करने के लिए नर्सिंग पैड पहनें।
गर्म स्नान करना, हालांकि इसमें अनिवार्य रूप से उत्तेजना शामिल है, फिर भी इससे बेचैनी तथा स्तन के दबाव से राहत में मदद मिलती है. जितना संभव हो, स्तनों पर गर्म पानी के सीधे संपर्क से बचें।
स्तनों से दूध को पम्प करने से बचें: इससे शरीर को ज्यादा दूध का उत्पादन करने के संकेत मिलेंगे। यदि स्तन सूजना शुरू हो जाएँ तो हाथ के पंप द्वारा दूध निकालकर अपनी तकलीफ कम करें।


अधिक पानी पीयें: शरीर के निर्जलीकरण होने पर इसमें दूध का उत्पादन ज्यादा होना शुरू हो जाता है, और आपकी तकलीफ बढाता है।

गंभीर मामलों में अपने डाक्टर से एस्ट्रोजन (estrogen) इंजेक्शन के बारे में बात कीजिये: एस्ट्रोजन (estrogen) इंजेक्शन के पक्ष में आज कोई नहीं है, लेकिन इन्हें किसी समय एस्ट्रोजन के दमन के लिए इस्तेमाल में लाया जाता था। कुछ तरह के एस्ट्रोजन इंजेक्शन कैंसरकारक होते हैं।[३]
यदि आप स्तनपान दमन से सिलसिलेवार तरीके से परेशान हैं तो अपने डाक्टर से दवा ले लें जैसे bromocriptine (Parlodel). डाक्टर्स आमतौर पर Parlodel लेने की सलाह नहीं देते क्योंकि इसे लेने से उच्च रक्तचाप, स्ट्रोक तथा दिल का दौरा पड़ने की संभावना बढ़ जाती है।[४]

भावनात्मक रूप से तैयार रहिये: दूध का उत्पादन कम होने पर शरीर के हार्मोंस के स्तर में काफी बदलाव आ जायेगा जिससे आपके मिजाज में अस्थिरता आएगी। कई महिलाएं स्वयं को दोषी, अपर्याप्त तथा दुखी महसूस करती हैं। इन मनोभावों से गुजरना इस प्रक्रिया का सबसे कठिन हिस्सा है। लेकिन एक अच्छी प्रोत्साहन प्रणाली से मदद मिलती है।
ऋषि चाय (sage tea) पीयें: ऋषि चाय में प्राकृतिक एस्ट्रोजन होता है, जो दूध सुखाने के लिए काफी प्रचलित है। आप इस चाय को दो रूपों में पा सकते हैं।
चाय की तरह ऋषि चाय अपने स्थानीय औषधीय स्टोर से खरीदें तथा दूध और शहद के साथ इसे उबालकर पियें।
मिश्रित रूप में ऋषि (sage) मिश्रण खरीदें, जो की अल्कोहल के साथ मिश्रित होता है. यह मिश्रण दूध सुखाने के लिए काफी प्रचलित है।

बंद गोभी का पुलटिस स्तनों पर चढ़ाएं: बंद गोभी की पत्तियाँ इस कार्य के लिए ठंडी होने की वजह से बढ़िया हैं, तथा इनमें दूध को सुखाने वाले प्राकृतिक तत्व होते हैं। इन्हें अपने पुरे स्तनों पर लगाइए तथा थोड़ी देर बाद बदल दीजिये।

विटामिन B6 लें: विटामिन B6 शरीर के रक्तरस प्रोलाक्टिन ( prolactin) को रोकने में समर्थ है, जो की स्तनों से दूध के उत्पादन में महत्वपूर्ण भूमिका निभाता है । हालांकि कई अध्ययनों से मिले सांख्यिकीय डाटा से इस तथ्य का सत्यापन नहीं हुआ है कि विटामिन B6 से महिलाओं में दूध के उत्पादन को दबाया जा सकता है।[५]



नवजात बाळाच्या काही समस्या | बड़े बड़े दूध बड़े दूध वाली


  • बाळाला उलटया होणे.
  • बाळ काळे-निळे पडणे.
  • 48 तास लघवी न होणे.
  • पहिल्या 24 तासांत शौचास न होणे, गुदद्वार बंद असणे.
  • बाळ नीट पीत नसणे, दूध ओढत नसणे.
  • पहिल्या दोन दिवसांतच कावीळ होणे.
  • झटके येणे किंवा हालचाल नसणे.
  • ताप येणे.
  • जन्मवजन दोन किलोपेक्षा कमी असणे.
  • तोंडाशी फेस येणे.


पान्हा फुटणे    दू ध का  कर्ज़  

भारतीय समाजाला स्तनपानाचं महत्व पटवून सांगण्याची काही गरज नाही. अनेक बॉलीवूड स्टारांनी आपपली अतिमानवी करतूद ही, पैदा होतेही मां का दूध पिल्यामुळे असल्याचं साफ सांगून टाकलेलं आहे. ते असो, पण अतिमानवी जरी नाही तरी मानवी शक्ती मात्र आईच्या दुधातून प्राप्त होते यात अजिबात अतिशयोक्ती नाही. बाळाची जोमदार, सुदृढ वाढ, त्याची प्रतिकारशक्ती, त्याची बुद्धी, मानसिक आणि भावनिक वाढ इतकंच नाही तर मोठेपणी उद्भवणारे दमा, अॅलर्जी, रक्तदाब या सारखे आजार हे स्तनपानामुळे होत नाहीत हे ही आता स्पष्ट आहे.
तेव्हा स्तनपानाला आणि तेही वरचे काहीही न देता, फक्त आणि फक्त अंगावरचे दूध, जास्तीजास्त काळ देण्याला पर्याय नाही.
स्तनाची रचना
दूध स्त्रवणाऱ्या पेशींचा समूह, पेशी समूहाभोवती स्नायुंच्या पेशी आणि स्तन्य स्तनाग्रापर्यंत आणणाऱ्या १५ ते २० वाहिन्या अशी स्तनाची रचना असते. अगदी स्तनाग्रापर्यंत पोहचण्यापूर्वी या दुग्धवाहिन्या जरा फुगीर बनतात. स्तनाग्राच्या काळ्या भागाखाली हा फुगीर भाग असतो. स्तनाग्रात आणि त्याभोवतीच्या काळ्या भागात भरपूर नसा (Nerves) असतात. त्यामुळे स्तनाग्राला झालेल्या हलक्याश्या स्पर्शाचीही आपल्याला जाणीव होते. स्तनाग्राभोवती बारीक ‘पुरळ’ आलेलं असते. हे ‘पुरळ’ म्हणजे तेल स्त्रवणाऱ्या ग्रंथी होत. यामुळे स्तनाग्र मऊ आणि लवचिक राहतात.
ही दुग्धनिर्मिती व्यवस्था सर्व स्त्रियांमध्ये सारख्याच प्रमाणात असते. स्तनांचा आकार कमी जास्त असतो, तो यांच्यामधील मेदाच्या प्रमाणामुळे. म्हणजेच स्तनांच्या आकार-उकाराचा आणि यशस्वी स्तनपानाचा अर्थाअर्थी संबंध नाही.
स्तनपानाच्या क्रियेमुळे मातेच्या शरीरात प्रोलॅक्टीन नावाचे संप्रेरक स्त्रवते. बाळ लुचू लागले की, स्तनाग्रापासून मेंदूला प्रोलॅक्टीन सोडण्याबद्दल संदेश जातात आणि मग मेंदूच्या तळाशी असलेल्या पिट्युटरी ग्रंथीतून हे झरू लागते. बाळांनी पिवून पिवून स्तन रिक्त झाले किंवा रात्री-अपरात्री बाळाला पाजलं की प्रोलॅक्टीन आणखी जोरात येतं. दिवसभरात कितीदा आणि किती जोशात बाळ पितं यावर दूध तयार होणं अवलंबून असतं. म्हणूनच कुणाला जुळी असतील तर आपोआपच बराच वेळ आणि दिवसरात्र पाजत रहावं लागतं; आणि दोन्ही बाळांना पुरेल एवढं दुध निश्चित तयार होतं. भरपूर दूध येण्यासाठी बाळाला अधिक वेळा, अधिक काळ आणि विशेषतः रात्री अंगावर घेणं आवश्यक आहे. दूध पिळून काढलं तरी प्रोलॅक्टीनचा प्रवाह वाढू लागतो. (म्हणूनच अंगावरचं दूध बंद करायचं असेल तर दूध पिळून काढून ते ‘संपत’ नाही, उलट जास्त तयार होतं. बाळाला न पाजणे हाच त्यावर उपाय.)
बाळाला वरचं काहीही दिलं (अगदी एखादा-दुसऱ्यावेळी जरी बाटलीनी पाजलं) तरी बाळ कमी ओढतं आणि प्रोलॅक्टीन कमी होवून दूध आटतं. पाणी, साखरेचे पाणी, मध, कसली कसली चाटणं, काढे, ग्राईप वॉटर, अनेकविध टॉनिके आणि नवजात शिशु आहार वगैरे मुळेही हाच परिणाम होतो. जर काही कारणांनी स्तनांना इजा होवून ते दुखत, ठणकत असतील तरी दूध कमी येतं.
प्रोलॅक्टीन प्रमाणेच ऑक्सिटोसिन हे संप्रेरकही स्तनपानाच्या दृष्टीने महत्वाचे आहे. बाळ पिऊ लागताच मेंदूच्या तळातील पिट्युटरी ग्रंथीतून हेही स्त्रवते. ऑक्सिटोसिनमुळे स्तनातील दुग्धपेशीभोवतीच्या स्नायूपेशी आकुंचन पावतात आणि दूध स्तनाग्रातून सहजी बाहेर पडू लागते. यालाच पान्हा फुटणे असं म्हणतात. बाळ पिऊ लागताच स्तनात आवळल्यासारखं होतं आणि पान्हा फुटण्याच्या या प्रक्रियेमुळेच दुध येतं. बाळ पितं ते नुसतं बाळाच्या ओढण्यामुळे नाही तर आईच्या ‘सोडण्यामुळे’ सुध्दा. कमीत कमी श्रमात आणि कमीत कमी वेळात बाळाला पूर्ण आहार मिळण्यासाठी या दोन्ही क्रिया आवश्यक आहेत.
आई जर चिंतीत असेल, तिला लाज वाटत असेल अथवा स्तनपानाबाबत नकारात्मक भावना असेल तर या सोडण्याच्या क्रियेत बाधा येते.
नीट दुग्धपान करता यावं म्हणून निसर्गानंच बाळाला काही अभिजात हालचाली बहाल केल्या आहेत. ‘शोधणे’, ‘ओढणे’ आणि ‘गिळणे’ या त्या तीन हालचाली होत. बाळाच्या तोंडाला आणि गालाला स्तनाग्राचा स्पर्श होताच बाळ त्या दिशेला मान वळवून; ‘आ’ करून शोधाशोध सुरु करते. स्तनाग्र सापडताच ‘चोखण्याची’ हालचाल सुरु करते आणि काही घशात पडतच गिळण्याची क्रिया प्रतिक्षिप्तपणे होत जाते.
दूध पिताना बाळ स्तनाग्र आणि भोवतीचा काळा भाग चांगला तोंडात आत ओढून घेते. इतका की ब्लालच्या तोंडात स्त्नाग्राची एक लांबोडकी नळी तयार होते. हिच्या टोकातून येणाऱ्या दुधाच्या धारा थेट बाळाच्या घशात पडतात. जीभेची पुढेमागे हालचाल करत, टाळं आणि जीभ यांच्यामध्ये स्तनाग्र पिळून पिळून बाळ दूध ओढून घेते. हे सारं व्यवस्थित होण्यासाठी बाळाला योग्य रीतीने अंगावर घेणं महत्वाचं आहे. यासाठी आईनं अगदी आरामात, पाठीला किंचित बाक काढून बसायला हवे. (अपवादात्मक परिस्थितीत झोपूनही पाजता येतं) बाळानं टोकापाशीचा काळा भाग पूर्णतः तोंडात धरला पाहिजे आणि तरीही श्वासासाठी बाळाचं नाक मोकळं रहायला हवं.
स्तनपान म्हणजे मायलेकरांच्या आयुष्यातील एक महत्वाची घटना. यासाठी अगदी गरोदरपणातचं तयारी करणं महत्वाचं आहे. उदा. स्तनांची बोंडं काही वेळा आत ओढलेली असतात, ती हलकेच चोळून बाहेर ओढणं महत्वाचं आहे. बाळ जन्मतःच त्याला अर्ध्या तासाच्या आत पाजावं असं आधुनिक प्रसुतीशास्त्र सांगतं. हे शक्य नसेल तर निदान १२ तासाच्या आत तरी पाजावंच. कारण पहिल्या १२ तासाच्या दुधात जास्तीत जास्त जंतुविनाशक प्रतिपिंडे असतात.
बाळ-बाळंतीण सुखरूप असतील तर बाळाला आईच्या कुशीतच विसावू देणं उत्तम. पाश्चात्यांचं आंधळं अनुकरण करणारी काही पंचतारांकित इस्पितळं तान्हुल्यांना खास विभागात ठेवतात आणि प्रसंगोपात स्तनपानासाठी आईजवळ देतात. हे सर्वस्वी अयोग्य आहे. सुदैवानं ही पद्धत आता लोप पावत आहे. कारण पाश्चात्यांनी आपलं डोळस अनुकरण करून बाळ बाळंतीणीजवळ ठेवायला सुरुवात केली आहे.
काही संशोधकांनी स्तनपानाची वेळापत्रकंही तयार केली होती. पण काळ-वेळ पाळेल ते बाळ कसलं? कालांतराने ही वेळापत्रकही मोडीत निघाली. ‘बाळाला हवं तेव्हा पाजावं, हवं तेवढं पाजावं आणि त्याला हवं तेवढा वेळ पाजावं’ हाच निसर्गनियम आहे आणि तोच आपण पाळला पाहिजे. सुरुवातीला तान्ही बाळंही थोडा त्रास देवून बघतात, सारखं पिण्यापासून ते पिणं सोडण्यापर्यंत खोड्या काढतात. पण सुमारे २ आठवड्यात व्यवस्थित बस्तान बसतं. वेळाही थोड्याबहुत ठरून जातात. २४ तासात सुमारे ८ ते १२ वेळा अंगावर घेतलं तरी पुरतं. मोठ्यांप्रमाणे तान्ह्यांनाही स्वभाव असतो. दारुड्यांसारखंच बाळांचंही असतं. काही बाळं गटागट पितात तर काही घुटके घेत घेत. तेव्हा बाळ आपणहून दूर होईपर्यंत पाजणं महत्वाचं.
पण काहीवेळा बाळाला अर्धवट दूर करावं लागतं. याचंही विशिष्ट तंत्र आहे. बाळ पीत असताना त्याला ओढून दूर करू नये. तर स्तनाच्या बाजूनी हलकेच आपली करंगळी बाळाच्या तोंडात सरकवावी. बाळाच्या तोंडात हवा शिरली की त्यानं दिलेली ओढ नाहीशी होते, आणि बाळाला सहज दूर करता येतं. बाळ ओढून दूर केलं तर स्तनाग्रांना इजा पोहचते.
बाळ-बाळंतीण सुखरूप असतात तेव्हा हे सगळं सहज जुळून येतं. पण काही वेळा एखादं कुणी आजारी पडतं आणि सारं चित्रं पालटतं. कमी वजनाची, कमी दिवसाची मुलं नीट ओढू शकत नाहीत. आईला नागीण, एड्स किंवा हिपॅटायटीस बी वगैरेची लागण असेल तर बाळालाही लागण होवू शकते. अशावेळी तज्ञांचा सल्ला घेणं केव्हाही चांगलं. तान्हेपणीच ज्यांना मातृवियोग सहन करावा लागतो. त्यांच्यासाठी ‘ओली दाई’ ठेवण्याची पद्धत असते. एड्सच्या या जमान्यात स्तनपानामुळे बाळाला काही आजार होण्याची शक्यता लक्षात घेवून आता रक्तपेढ्यांसारखी, दुग्धपेढ्यांची कल्पना प्रत्यक्षात येऊ पहात आहे.
योग्य स्थितीत स्तनपान करणारं बाळ कसं ओळखावं?
योग्य स्थितीत स्तनपान करणाऱ्या बाळानं
१. मोठा ‘आ’ वासलेला असतो.
२. त्याचा खालचा ओठ बाहेर दुमडलेला असतो.
३. हनुवटी स्तनाला टेकलेली असते.
४. गाल चांगले फुगीर दिसतात.
५. स्तनाचा काळा भाग जवळ जवळ दिसत नाही.
६. बाळ प्यायचं थांबत आणि पुन्हा पिऊ लागतं.
७. बाळाचा घुटके घेण्याचा आवाज येतो.
८. हा सारा कार्यक्रम शांत चित्तानं चाललेला असतो.
९. आईला दुखणं, खुपणं वगैरे काहीही त्रास जाणवत नाही.
बाळ पित नसेल तर...............
१. बाळ आजारी नाही याची खात्री करा.
२. दिवसा अगर रात्री बाळ रडताच लगेच अंगावर घ्या.
३. बाळ पिता पिता झोपल्यास त्याला कानामागे गुदगुल्या करून हलकेच जागं करा.
४. अंगावरच्या शिवाय ‘वरचं’ काही देवू नका.
बाळ वारंवार पीत असेल तर...........
तासाभरापेक्षाही लवकर लवकर बाळाला घ्यावं लागतं असेल तर बहुदा प्रत्येकवेळी बाळाला पोटभर दूध ओढता येत नसावं. बाळाला एका वेळी एक बाजू रिकामी होईपर्यंत त्याच बाजूला पाजणे महत्वाचे आहे. जे दूध येते त्यात सुरवातीच्या दुधात पाणी अधिक असते. त्यामुळे आधी बाळाची ठाण तेवढी भागते. नंतरच्या दुधात अन्न असते. त्याने भूक भागते. जर बाळाला थोडावेळ एका बाजूला आनिनात्र थोडावेळ दुसऱ्या बाजूला पाजलं तर बाळ सुरुवातीला येणारं ‘तहान दूध’ पीतं मात्र नंतर येणार ‘भूक दूध’ पीतच नाही. ते लगेच ठणाणा करायला लागतं. मग आईच्या आहाराला किंवा दृष्ट लाग्ण्याला बोल लावले जातात. यासाठी.......
१. बाळाला अंगावर पाजण्याचं योग्य तंत्र समजावून घ्या.
२. एक बाजू पूर्ण रिक्त झाल्यावर मगच दुसऱ्या बाजूला घ्या.
३. बाळाने आपणहून सोडेपर्यंत त्याला पाजत रहा.
नोकरी करणाऱ्या स्त्रियांच्या बाबतीत अपुरी रजा ही एक अडचण असू शकते. अशांनी..........
१. शक्य तर सहा महिने पर्यंत रजा घ्यावी.
२. शक्यतितके दिवस निव्वळ स्तनपान द्यावं.
३. चौथ्या महिन्यानंतर ‘वरचा’ आहार सुरु करावा.
४. कामावर रुजू झाल्यावर –
i. अगदी घराबाहेर पडण्यापूर्वी.
ii. घरी परत आल्या आल्या.
iii. रात्री झोपण्यापूर्वी.
iv. अधून मधून रात्रीही स्तनपान द्यावं.
५. सुट्टीच्या दिवशी मुलाला जास्त वेळा घ्यावं.
६. आई नसताना बाळाला पाजण्यासाठी अंगावरचं दूध पिळून काढून ठेवता येतं. बाहेर ठेवल्यास ८ तास आणि फ्रीजमध्ये २४ तासांपर्यंत हे टिकतं. मात्र हे पाजताना बोंडलं, वाटी, चमचा पूर्णतः निर्जंतुक हवा. बाटली वापरू नये. बाळाला निरसं दुधचं पाजावं. दूध गरम करू नये अथवा उकळू नये.

कैसे मां के दूध तुरंत बढ़ाने के लिएImage result for big breastfeeding baby

ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति कम होने के कारण

ऐसी कई बातें हैं, जिनकी वजह से नई मां में ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति कम होने लगती है, जिनके बारे में हम नीचे बता रहे हैं :

1. मानसिक बदलाव :

डिलीवरी के बाद कई महिलाएं विभिन्न तरह के मानसिक बदलावों से जूझती हैं। चिंता व तनाव जैसी समस्याएं ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति को प्रभावित कर सकती हैं। ऐसे में आप जितना हो सके खुद को खुश रखें व तनाव से दूर रहें। 

2. चिकित्सीय समस्या :

ब्रेस्ट मिल्क की कमी होने के पीछे चिकित्सीय समस्या भी हो सकती है, जैसे :
  • जैसे गर्भावस्था के दौरान उच्च रक्तचाप की समस्या।
  • पॉलीसिस्टिक ओवरी सिंड्रोम (पीसीओएस)। 

3. कुछ दवाओं का प्रभाव :

साइनस व एलर्जी जैसी दवाओं के प्रभाव और हार्मोनल बर्थ कंट्रोल की दवाओं के कारण भी ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति में कमी आ सकती है।

4. धूम्रपान और एल्कोहल :

धूम्रपान और एल्कोहल के कारण भी ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति पर असर पड़ता है। जो महिलाएं ज्यादा धूम्रपान और एल्कोहल का सेवन करती हैं, उनमें ब्रेस्ट मिल्क की कमी होने की समस्या हो सकती है।

5. ब्रेस्ट सर्जरी

अगर आपकी पहले कभी ब्रेस्ट सर्जरी हुई है, तो ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति में कमी आ सकती है। आपको बता दें कि ब्रेस्ट सर्जरी से ग्लैंड्यूलर टिश्यू में कमी आ जाती है, जिससे ब्रेस्ट मिल्क आपूर्ति प्रभावित हो सकती है। इसके अलावा, निप्पल पियरसिंग भी इसका एक कारण हो सकता है  ।
ये थे ब्रेस्टमिल्क आपूर्ति कम होने के कुछ कारण। आइए, अब ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने के तरीकों के बारे में चर्चा करते हैं।

मां का दूध बढ़ाने के तरीके । Maa Ka Doodh Badhane Ka Tarika

हालांकि, मां का दूध बढ़ाने के कई तरीके अपनाएं जा सकते हैं, जिनमें सबसे ज्यादा बेहतर संतुलित व पौष्टिक खानपान है। एक बेहतर खानपान आपकी दूध की आपूर्ति को काफी प्रभावित करता है और आप में पर्याप्त मात्रा में दूध की आपूर्ति करने में मददगार होता है। यहां हम बता रहे हैं कि ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने के लिए क्या खाएं :
Image result for areola feeding baby

ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने वाले फूड | Maa Ka Doodh Badhane Ke Liye Kya Khaye

  1. ओटमील : ओटमील से भरपूर ऊर्जा मिलती है। इसमें फाइबर होता है, जो आपका पाचन ठीक रखने में मदद करता है। आप रोजाना सुबह नाश्ते में एक बाउल ओटमील खा सकती हैं।
  1. सौंफ : स्तनपान कराने वाली महिलाओं में दूध के कम होने पर सौंफ का सेवन करना फायदेमंद हो सकता है। आप चाहें तो सौंफ वाली चाय भी पी सकती हैं या माउथ फ्रेशनर के तौर पर इसका सेवन कर सकती हैं  ।
  1. मेथी के दाने : मेथी दाने का सेवन करने से भी ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति पर असर पड़ता है  । आप डिलीवरी के बाद अंकुरित किए हुए मेथी दाने खा सकती हैं। हालांकि, ये स्वाद में आपको थोड़ी कड़वी लग सकती है, लेकिन इससे ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में मदद मिलेगी।
  1. पपीता : ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में कच्चा पपीता भी मदद करता है । इसके सेवन से शरीर में ऑक्सिटॉसिन का उत्पादन बढ़ता है, जो ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में मदद करता है।
  1. लहसुन : लहसुन भी ब्रेस्ट मिल्क की आपूर्ति बढ़ाने में भी सहायक माना गया है। अगर आप लहसुन खाती हैं, तो यह आपके दूध के स्वाद और महक को प्रभावित कर सकता है। एक स्टडी में भी यह पाया गया है कि जिन महिलाओं ने ज्यादा लहसुन खाया है, उनके शिशुओं ने ज्यादा देर तक स्तनपान किया है  । वहीं, अगर आपको लगे कि शिशु स्तनपान के दौरान उसके स्वाद से असहज हो रहा है, तो इसका कारण लहसुन हो सकता है। ऐसे में आप लहसुन का सेवन रोक सकती हैं।
  1. काले तिल के बीज : काले तिल को भी ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में इस्तेमाल किया जा सकता है। इसमें प्रचुर मात्रा में कैल्शियम पाया जाता है, जो ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में मदद कर सकता है।
  1. गाजर : ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में गाजर भी कमाल का फायदा कर सकती है। इसके लिए आप नाश्ते में या दोपहर में एक गिलास गाजर का जूस पी सकती हैं। गाजर में विटामिन-ए, एल्फा और बीटा-कैरोटीन होता है  ।
  1. जौ : जौ से न सिर्फ ब्रेस्ट मिल्क बढ़ने में मदद मिलती है, बल्कि यह आपको हाइड्रेट भी रखता है। आप चाहें तो पानी में जौ को उबालकर इस पानी को पी सकती हैं।
  1. शतावरी : नई माताओं के लिए शतावरी काफी फायदेमंद मानी जाती है। इसमें फाइबर, विटामिन-ए और विटामिन-के होता है। यह ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में काफी मदद करती है  ।
  1. जीरा : जीरा भी ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में आपकी मदद कर सकता है। बस आप इसका सेवन संतुलित मात्रा में करना है  ।
  1. पालक : हरी पत्तेदार सब्जियों में पालक ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने में काफी मदद करता है। यह आप में दूध की आपूर्ति बढ़ाने में मदद करने के साथ-साथ खून की कमी को भी पूरा करता है ।
  1. ब्राउन राइस : एक रिसर्च के मुताबिक, स्तनपान कराने वाली महिलाओं में ब्राउन राइस दूध उत्पादन बढ़ाने में मदद करता है।
  1. साल्मन : साल्मन में प्रचुर मात्रा में ईएफए (एसेंशल फैटी एसिड) और ओमेगा-3 होता है, जो स्तनपान कराने वाली महिलाओं के लिए जरूरी होता है। आप साल्मन को अपने खानपान में शामिल कर सकती हैं।
  1. गाय का दूध : ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने के लिए मां को गाय का दूध पीने की भी सलाह दी जाती है। ध्यान रहे कि गाय का दूध वही महिला पिएं, जिसे इससे एलर्जी न हो  ।

स्तनपान के दौरान न खाएं ये चीजें

सही खानपान की जरूरत जितनी गर्भावस्था के दौरान होती है, उतनी ही जरूरत स्तनपान के दौरान भी होती है। नीचे हम बताने जा रहे हैं कि स्तनपान के दौरान क्या नहीं खाना चाहिए :
  1. कॉफी – अगर आप कॉफी पीने की आदी हैं, तो स्तनपान के समय पर इसका सेवन न करें। कैफीन का सेवन करने से ब्रेस्ट मिल्क में आयरन का स्तर कम हो सकता है, जिससे बच्चे के हिमोग्लोबिन पर असर पड़ता है  ।
  1. खट्टे फल – स्तनपान कराने वाली मांओं को खट्टे फल जैसे संतरा, अंगूर, आम व अनानास जैसी चीजें खाने से बचना चाहिए, क्योंकि ऐसे तत्व शिशु ग्रहण नहीं कर पाता है।
  1. ब्रोकली – स्तनपानी कराने वाली मांओं को ब्रोकली का सेवन करने से बचना चाहिए। इसे खाने से बच्चे को भी गैस की समस्या हो सकती है।
  1. हाई-मरकरी फिश – गर्भावस्था की तरह ही स्तनपान कराने वाली मांओं को उच्च पारे वाली मछली के सेवन से बचना चाहिए। इससे शिशु के मस्तिष्क विकास में बाधा पहुंच सकती है।
  1. एल्कोहल – मां के एल्कोहल लेने से स्तनपान करने वाले शिशु को हानि पहुंच सकती है। हालांकि, कई स्टडी के मुताबिक अगर मां एक या दो बार बहुत कम मात्रा में एल्कोहल का सेवन करे तो बच्चे को नुकसान नहीं होता । फिर भी हम सलाह देंगे कि स्तनपान कराने वाली महिला एल्कोहल का सेवन न करे।
  1. मूंगफली – अगर आपके परिवार में किसी को भी मूंगफली से एलर्जी है, तो स्तनपान कराने वाली महिला को इसका सेवन करने से बचना चाहिए। ऐसा करने से बच्चे को भी एलर्जी हो सकती है  ।
  1. मसालेदार भोजन – मां का मसालेदार भोजन खाना शिशु के लिए नुकसानदायक हो सकता है। मसालेदार भोजन दूध के जरिए शिशु को प्रभावित कर सकता है।
  1. अंडे और शैलफिश – अगर परिवार में किसी को अंडे या शैलफिश से एलर्जी है, तो स्तनपान कराने वाली मांओं को इससे दूर रहना चाहिए। ऐसे में शिशु को भी एलर्जी हो सकती है  ।
  1. कॉर्न – बच्चों को कॉर्न से एलर्जी होना आम बात है। फिर चाहे वो इसके सीधे सेवन से हो या फिर स्तनपान से। इसलिए, स्तनपान कराने वाली मांओं को कॉर्न से भी दूर रहना चाहिए।
खानपान के बाद, आइए अब जानते हैं ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने की युक्तियां और कुछ प्राकृतिक उपाय।

ब्रेस्टमिल्क आपूर्ति बढ़ाने के तरीके और प्राकृतिक उपाय | Maa Ka Doodh Badhane Ke Upay

  1. ज्यादा से ज्यादा स्तनपान कराएं : आप ज्यादा से ज्यादा देर तक अपने शिशु को स्तनपान कराएं। जब आपका शिशु दूध पीता है, तो इससे स्तनों में और दूध बनता है। इसलिए, अपने नवजात शिशु को आप दिन में आठ से 10 बार स्तनपान कराएं।
  1. दोनों स्तनों से स्तनपान कराएं : जब भी आप स्तनपान कराएं, तो बारी-बारी से दोनों स्तनों से स्तनपात कराएं। ऐसा करने से शरीर में दूध उत्पादन की मांग बढ़ेगी। इसके अलावा, आपका बच्चा भी आराम से दूध पी सकेगा। कोशिश करें कि एक बार स्तनपान कराते समय दो से तीन बार दोनों तरफ से बच्चे को दूध पिलाएं।
  1. तनाव से बचें : तनाव के कारण भी ब्रेस्ट मिल्क बनने में कठिनाई होती हैं। आपको बता दें कि तनाव के कारण दूध उत्पादन बढ़ाने वाले हार्मोन ऑक्सीटोसिन के उत्पादन में बाधा पहुंचती है।
  1. एल्कोहल और निकोटीन से दूर रहें : जो महिलाएं ज्यादा मात्रा में एल्कोहल और निकोटीन का सेवन करती हैं, उनमें भी ब्रेस्ट मिल्क के उत्पादन में कमी हो सकती है। इसलिए, इनका सेवन करने से बचें।
  1. स्किन टू स्किन कॉन्टेक्ट : जब आपका बच्चा ब्रेस्टफीड कर रहा हो, तो उस समय उसके कपड़े हटाकर खुद से स्पर्श कर दें। ऐसा करने से शिशु को देर तक स्तनपान करने में मदद मिलेगी और ज्यादा देर स्तनपान करने से ज्यादा दूध निकलेगा  ।
  1. बच्चे के साथ समय बिताएं : आप जितनी देर अपने बच्चे के साथ समय बिताएंगी, बच्चे को उतनी बार स्तनपान करा सकेंगी।

अक्सर पूछे जाने वाले सवाल

क्या मुझे पर्याप्त स्तनपान करने के लिए अधिक खाना चाहिए?
इसमें कोई दो राय नहीं है कि पौष्टिक खानपान आपके दूध की आपूर्ति पर असर डालेगा। स्तनपान कराने वाली मां को प्रतिदिन 500 अतिरिक्त कैलोरी की जरूरत होती है  , लेकिन इसका मतलब यह नहीं है कि आपको इसके लिए अधिक खाने की जरूरत होगी। बस इस बात का ध्यान रखें कि आप जो भी खाएं हेल्दी खाएं और शिशु के लिए फायदेमंद हो।
क्या स्तनों की मालिश से दूध के उत्पादन में मदद करती है?
नहीं, स्तनों पर मालिश करने से सिर्फ स्तनों के कठोर हुए भाग को नरम करने में मदद मिलेगी। हालांकि, इससे ब्रेस्ट मिल्क बढ़ता नहीं है, लेकिन दूध का बाहर आना सरल हो जाता है।
बेशक, हर शिशु के लिए मां का दूध अमृत के समान होता है, जो उसे पोषण देता है। ऐसे में जरूरी है कि मां के स्तनों में पर्याप्त मात्रा में दूध बने, ताकि शिशु को इसकी कमी न होने पाए। इसलिए, ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने के लिए ऊपर बताए गए टिप्स काफी फायदेमंद साबित हो सकते हैं। हम उम्मीद करते हैं कि यह लेख आपके काम आएगा। इसके अलावा, अगर आपको ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने के अन्य प्रभावी तरीके पता हैं, तो नीचे दिए गए कमेंट बॉक्स में हमारे साथ शेयर करना न भूलें।
  • उम्र के अनुसार शिशु का वजन बढ़ना, उसका सही विकास होना इस बात का संकेत है कि आप में पर्याप्त मात्रा में ब्रेस्ट मिल्क बन रहा है। हालांकि, जन्म के पहले सप्ताह में शिशु का वजन घट सकता है, लेकिन बाद में पर्याप्त पोषण के साथ उसका वजन बढ़ने लगता है।

    दूध बढ़ाने की आयुर्वेदिक दवा

  • इसके अलावा, आप इससे भी अंदाजा लगा सकती हैं, कि वो दिन में कितनी बार पेशाब कर रहा है (1)। दिन में पांच से छह डायपर गीले करने का मतलब है कि वो ठीक से स्तनपान कर पा रहा है।


    दूध बढ़ाने के कैप्सूल

  • आपके बच्चे का अच्छा मूड भी पर्याप्त ब्रेस्ट मिल्क बनने का संकेत हो सकता है। पर्याप्त मात्रा में दूध बनेगा, तो शिशु भी अच्छी तरह स्तनपान कर पाता है, जिससे शिशु खुश रहता है और खेलता रहता है।


    ब्रेस्ट मिल्क बढ़ाने के लिए मेडिसिन

  • दूध की आपूर्ति पर्याप्त न होने पर आपको स्तनपान कराते समय दर्द महसूस नहीं होगा। ऐसे में आपको स्तनपान कराने के बाद आपके स्तन खाली और मुलायम महसूस होंगे।


    माँ का दूध न आने पर क्या करे

  • स्तनपान कराने के दौरान बच्चे के दूध निगलने को आप सुन सकेंगी, जो दूध की पर्याप्त मात्रा होने का लक्षण हो सकता है।


    माँ का दूध न बनना





Tips to Boost Your Milk Supply

When you’re in the early days of caring for a breastfed baby, nothing can be more stressful than worrying if you’re producing enough breast milk. It can seem like every cry, hiccup, burp or whimper from your baby is a signal he/she isn’t getting enough milk.


माँ का दूध बढ़ाने की दवा

After successfully breastfeeding three babies, including a set of twins, I feel like I’ve come to know a lot of ways to boost milk supply and build an adequate stash. The first thing I tell my friends just starting out breastfeeding is to relax and trust your baby. Do they seem content after eating? Do they sleep well? Are they having plenty of wet diapers? Then you’re most likely doing great.


माँ के दूध में वृद्धि

However, if you suspect or worry that you have a low milk supply, there are ways to increase breast milk production quickly. Now I am no lactation consultant or doctor, but these are some tactics I’ve personally had success with when it comes to producing more breast milk and building a supply. Read on to find out how to increase your milk supply fast!
  1. Nurse on Demand

    Your milk supply is based on supply and demand. The more your baby nurses, the more milk you’ll produce (theoretically). Let your baby nurse on demand when you’re building your supply, and your body should respond by boosting milk production.

    Foods To Increase Breast Milk Supply

  2. Power Pump

    A great way to boost your milk supply quickly is to power pump. Essentially for 2-3 days in a row, you pump after every nursing session for 10-20 minutes. This fully empties your breasts and signals to your body to make more milk. If you’re already exclusively pumping, you can achieve this by pumping more frequently and for longer for 2-3 days. 


    Foods To Increase Breast Milk Supply

  3. Make Lactation Cookies

    In the early days of breastfeeding, I had friends make several batches of some delicious lactation cookies for me to snack on. There are a variety of lactation cookie recipes, but the key to boost milk production is to include galactagogues, or milk-stimulating foods, like brewer’s yeast, wheat germ, flax seed meal and whole oats.


    How Long Does It Take To Increase Milk Supply

  4. Drink Premama Lactation Support Mix

    I made sure to drink Premama's Lactation Support drink mix every day to boost milk supply. It provides natural lactation support because it’s formulated with fennel seed, fenugreek and blessed thistle to help boost milk production. It includes key vitamins like folic acid, vitamin D3 and calcium for added breast milk nutrition. I really noticed a difference in my supply once I added Premama Lactation into my daily routine.


    How Long Does It Take To Increase Milk Supply

  5. Breast Massage While Nursing or Pumping

    A hospital lactation consultant introduced me to breast massage or compression while nursing after the birth of my twins. They didn’t have a great latch and every attempt to drink needed to be maximized. She showed me a simple way to massage and compress in order to push more milk out with each nursing session. This also applies well when pumping to help you fully empty.

    How To Increase Breast Milk By Indian Food

  6. Eat and Drink More

    As busy as it can be caring for a newborn, I’ve learned that to increase milk supply a nursing mom MUST prioritize eating and drinking enough throughout the day. Nothing can tank a milk supply faster than being hungry or dehydrated. I took to carrying a snack and water bottle with me everywhere I went so I was constantly reminded to keep eating and drinking.

    How To Increase Breast Milk In One Day

  7. Get More Rest

    A good nights sleep or a great nap can do wonders for your milk supply. When you’re burning the candle at both ends, your body gets worn down. Making sure you are as rested as possible can help your body operate at it’s optimum and can help boost milk production.

    How To Increase Breast Milk In One Day

  8. Offer Both Sides When Nursing

    Even if your baby seems uninterested, try offering both breasts when nursing. This will stimulate more milk production. If your baby is too sleepy, try taking his/her clothes off and tickling her until she perks up. Another option is to pump on the side your baby isn’t nursing on.


    How To Increase Breast Milk Supply After Delivery

  9. Find a Lactation Consultant

    A lactation consultant is your best option for getting an expert opinion on what may be causing your low milk supply. He/she can ensure your baby’s latching well, you’re in the best nursing position, have the right fit with your pumping parts and provide general advice and encouragement.


    How To Increase Breast Milk Supply After Delivery

  10. Replace Pumping Parts

    With my twins I was an exclusive pumper, meaning I pumped every 3-4 hours daily to supply them with milk. I always could tell when it was time to replace my pumping parts because my milk production would start to go down. The expert advice is to replace your pumping parts – especially the valves and membranes – every month to six weeks if you are pumping daily.


    How To Increase Milk Supply When Pumping

    Providing breast milk for your baby is a great way to start their life. Follow the tips above to begin producing more breast milk and of course, seek expert advice if necessary. Good luck on your breastfeeding journey!

    Image result for increase milk supply

    Signs of low milk supply

    Babies may experience delayed bowel movements, decreased urinary output, jaundice, weight loss from birth and lethargy. During breastfeeding the baby may exhibit sleepiness or frustration at the breast, or only short periods of continuous sucking. 

    How To Increase Milk Supply When Pumping

    Evaluation of breast milk production

    Consultation with a lactation consultant or healthcare professional is a necessary first step. To diagnose insufficient milk supply, a mum, with instruction from a healthcare professional, can measure her milk production by test-weighing her baby before and after each breastfeed (without changing their clothes or accessories) for 24 hours. Average normal milk production for healthy term babies is considered to be between 750 and 800 ml/day (range 478 to 1356 ml/day) - see What is the range of "normal" when it comes to breastfeeding?


    How To Produce More Breast Milk When Pumping

    Management

    A management plan should be implemented and monitored with a lactation consultant or healthcare professional. The key to increasing milk supply is frequent and effective milk removal. Since most babies take about 67 per cent of the available milk from the breast, greater breast drainage with more frequent and efficient milk removal should help the mum synthesise milk more quickly.
    In conjunction with a health professional's advice, evidence-based strategies that may be implemented to increase milk supply include:


    Signs Of Low Milk Supply

    • Help with positioning and attachment
    • Unrestricted skin-to-skin contact during breastfeeding and promotion of comfortable feeding both physically and psychologically


      Sudden Drop In Milk Supply

    • Increased frequency of breastfeeding, with no more than three hours between breastfeeds and feeding 8-12 times a day


      Supplements To Increase Milk Supply

    • Temporarily expressing after every feed; double pumping (simultaneous pumping) both breasts results in increased milk removal and better breast drainage


      Supplements To Increase Milk Supply

    • Breast massage during pumping
    • Using breast shields that fit correctly during pumping: they should not compress the breasts or damage the nipples. A range of breast shield sizes are available if the tunnel is too tight
    • The use of relaxation techniques while expressing, such as music or deep breathing
    • A medical professional may consider prescribing a galactogogue, a medication that stimulates milk production.